Uitleg: Focus stacking bij macrofotografie
Als je ooit macrofoto’s hebt gemaakt, dan zal het je vast weleens zijn opgevallen: De voorkant van je onderwerp is mooi scherp, maar meteen erachter wordt alles al snel onscherp weergegeven op de foto. Als je bijvoorbeeld een insect vastlegt en de focus ligt op de ogen, kan je de vleugels in de foto vaak niet meer terugvinden.
Ook met paddestoelen, een macro-onderwerp waar ik me graag mee bezighoud, is dit het geval. Waar focus ik op? Als ik de voorkant van het hoedje kies, valt de bovenkant vaak al buiten de scherptediepte. En kies ik voor het steeltje, dan lijkt het hele hoedje weer buiten de focus te liggen.
Nu kan het zo zijn dat je juist kiest voor een hele smalle scherptediepte. Zeker met de iets grotere paddestoelen als de vliegenzwam kan het mooi zijn om de lamellen onder de hoed te laten verdwijnen in de bokeh. Mocht je toch je hele paddestoel scherp op de foto willen krijgen, dan zijn daar simpel gezegd twee manieren voor.
De meest voor de hand liggende manier is het vergroten van de scherptediepte. Dat kan je bijvoorbeeld doen door het diafragma kleiner te maken. Met een kleiner diafragma (een hoger f-getal) wordt een groter gebied voor en achter het focuspunt ook scherp. Zodra je dat doet, gebeuren er wel twee dingen die wellicht onwenselijk zijn: je krijgt te maken met een langere sluitertijd en de mooie zachte achtergrond verdwijnt al gauw wanneer je het diafragma kleiner maakt.
Mocht je toch graag met behoud van je sluitertijd en zachte achtergrond een mooie scherpe foto van de hele paddestoel willen maken, dan is er de manier van focus-stacking.
In deze handleiding ga ik er van uit dat je een abonnement hebt op Adobe Lightroom en Photoshop. Het gebruik van een statief is zeer aan te raden. Zorg ervoor dat je weet hoe je handmatig de instellingen van je camera kan aanpassen en dat je handmatig kan scherpstellen. Raadpleeg eventueel hiervoor de handleiding van je camera.
Wat is focus-stacking?
Focus stacking betekent letterlijk focus stapelen. In de praktijk houdt het in dat je een stapel foto’s maakt waarbij de focus steeds een stukje verder naar achteren ligt. Al die foto’s leg je in de nabewerking op een stapeltje en vervolgens kies je uit elke foto het scherpe stuk en al die scherpe stukken combineer je tot één foto. Als je dit handmatig zou moeten doen, ben je met grotere stacks al gauw veel te lang bezig. Gelukkig werkt Photoshop met lagen, waardoor je met behulp van laagmaskers (layer masks) het scherpe gebied kan selecteren, waarbij de rest transparant wordt. Als elke foto in zijn eigen laag ligt, wordt de onderliggende laag zichtbaar bij het maskeren in een laag. Omdat ook dit nog best bewerkelijk kan zijn, bestaat er in Photoshop een functie die dit selecteren van het scherpste stuk ook kan automatiseren.
Hoe maak je de stack? Stap voor stap
Een stack begint net als het maken van elke andere foto met het kiezen van je onderwerp. Vervolgens bepaal je de compositie en welke instellingen je wil gebruiken. Het is hierbij van belang om zoveel mogelijk de handmatige settings van je camera te gebruiken als die geen ingebouwde stacking-functie heeft. Ook de focus moet handmatig, al kan je de autofocus wel gebruiken om op het voorste punt scherp te stellen. Verder is een statief onmisbaar: het is wel zo handig dat de camera op één plek blijft staan tijdens het maken van de stack.
Als je al je settings goed hebt staan, kan je je eerste foto afdrukken. Kijk vervolgens goed op de gemaakte foto tot hoever de scherptediepte doorloopt; dat zal in de macrofotografie maar een heel klein stukje blijken. Wat je vervolgens doet is de focus ring een klein stukje draaien, zodat het gebied aangrenzend aan het eerder scherpgestelde deel in de scherptediepte komt te liggen. Wees niet te zuinig, er mag best wat overlap in de scherpgestelde gebieden liggen. Vervolgens druk je weer af en herhaal je het draaien van de focus ring totdat je je hele onderwerp van voor tot achter scherp hebt vastgelegd. Laat de camera al die tijd op zijn plek staan en draai niet aan de zoomring, alleen aan de focusring. Als je op het schermpje van je camera snel door de gemaakte foto’s heen bladert, zul je zien dat de scherptediepte steeds verder weg komt te liggen.
Wanneer je een camera hebt met automatische mogelijkheid om stacks te maken, dan raad ik je aan om die te gebruiken: het werkt veel sneller en de verschuiving van de scherptediepte is veel nauwkeuriger. Kijk van te voren wel even goed naar de instellingen voor het automatisch stacken en pas ze zonodig aan.
Vervolgens kun je deze beelden gaan importeren in Photoshop. Dat kan via Lightroom door meerdere afbeeldingen te selecteren en die te openen als lagen in Photoshop (rechtsklikken, bewerken in -> als lagen openen in Photoshop). Als Photoshop is geopend en de lagen zijn ingeladen, zul je ze nog even moeten uitlijnen. Selecteer alle lagen en kies uit het menu Bewerken voor automatisch uitlijnen van de lagen. Laat in de popup de keuze op auto staan en klik op OK.
Ook zonder Lightroom kan je de foto’s in Photoshop importeren. Dan kies je in het bestandsmenu voor scripts en vervolgens Bestanden laden naar stapel (Load files into stack). In de popup die dan verschijnt, kan je je afbeeldingen selecteren. Selecteer ook meteen het vinkje voor het automatisch uitlijnen van de lagen.
Nu je in Photoshop een bestand hebt met meerdere lagen, is de volgende stap om de focus stack zichtbaar te maken. De snelste, maar niet perse de meest secure manier is om de lagen te selecteren en uit het menu Bewerken te kiezen voor de optie Lagen automatisch overvloeien (Auto-Blend layers). Er verschijnt weer een pop-up waar je de methode kan kiezen. Zet deze op Afbeeldingen stapelen (Stack images). Zodra je op OK drukt, zal je merken dat Photoshop eventjes wat tijd heeft om te rekenen. Het resultaat is een afbeelding waarbij alle gekozen stukjes van de paddestoel scherp getoond worden.
Adobe heeft zelf ook een help-pagina gemaakt om het bovenstaande te beschrijven: https://helpx.adobe.com/nl/photoshop/using/combine-images-auto-blend-layers.html
De hierboven beschreven methode is niet de enige manier om een focus stack te maken. Bij kleinere stacks van drie foto’s kan je gemakkelijk zelf de scherpe stukken in je afbeelding klonen. Ook kan je ervoor kiezen om handmatig met laagmaskers te werken om zo tot je gewenste afbeelding te komen. Bij grotere stacks combineer ik vaak deze mogelijkheden om tot een nette foto te komen.
De eerste keer zal je stack waarschijnlijk een beetje tegenvallen. Geen probleem, je hebt meteen een reden om er weer op uit te gaan. Met de opgedane kennis van Photoshop in je achterhoofd is het altijd makkelijker om je volgende stack op te bouwen. Ook is het een leuke manier om creatief met scherptediepte te spelen en nieuwe mogelijkheden te ontdekken! Ik hoop dat het onderwerp focus stacking voor jou nu wat duidelijker is geworden. Als je vragen hebt, kan je me altijd benaderen via de contact-pagina of stuur een berichtje via social media: Instagram @lmkndrs of Facebook fb.com/arjanfoto.